Leven als een vorst

LEVEN ALS EEN VORST POUSADA'S in PORTUGAL De Volkskrant/ De Verleiding 8 april 2006
Slapen in de torenkamer van een 13 e eeuws kasteel, dineren in de paleiskeuken van de Portugese koninklijke familie, lunchen in de refter van een middeleeuwse abdij. Leven als een vorst. *Het kan in de Pousada’s de Portugal, kleinschalige, luxe maar betaalbare hotels gebouwd in historische monumenten: ‘Wij delen onze geschiedenis graag met onze gasten.’* Gerard Jacobs trad in het voetspoor van Portugese koningen en ontdekkingsreizigers, ridders en monniken.

In het Portugese achterland, in het grensgebied met Spanje, lijkt op iedere heuveltop een kasteel te liggen, of een klooster-burcht. In Vila Viçosa logeren we in één van de mooiste Pousada’s van Portugal die gebouwd is rond het binnenplein van een Augustijner klooster uit de 16 e eeuw. Hij grenst aan het koninklijke paleis van de Bragança-dynastie, dat uittorent boven de vlakte van Alentejo.
	‘We hebben het monument onlangs gerenoveerd,’ vertelt Domingos Lameiras, de manager, terwijl hij met ons door de gangen van het klooster wandelt en vol liefde de eeuwenoude muurschilderingen laat zien en de cellen van de monniken die tot luxueuze kamers zijn omgebouwd.
Lameiras is manager van 6 Pousada’s in de regio en trots leidt hij ons rond door Alentejo. We gaan eerst naar Estremoz waar een Pousada is gebouwd in een 13 e eeuws kasteel en de kamers met het originele meubilair zijn ingericht. “In dit kasteel,’ vertelt hij in het restaurant waar de portretten van de Portugese koningen die eeuwenlang over de wereld heersten, op ons neerzien, ‘ontving Vasco da Gama de opdracht om Indië te ontdekken. En hier,’ geeft hij na een korte aarzeling toe, ‘ondertekende koning Manuel tijdens de Inquisitie het bevel om alle joodse kinderen onder de 14 jaar te arresteren.’
De schilderijen zijn echt, geleend van het Nationale Museum. ‘Geen kopieën,’ beweert Lameiras. ‘In een Pousada leef je als een vorst.’
En zo worden we ook behandeld, in alle Pousada’s die we bezoeken. Het is een adembenemende tocht door de rijke Portugese geschiedenis, van kasteel naar kasteel, van klooster naar abdij. We slapen in torenkamers, dineren in balzalen en drinken thee op de kantelen.

De favoriete Pousada van Lameiras is de Flor da Rosa in Crato, die in 1995, met geld van de Europese Unie, werd gerestaureerd. Flor da Rosa is een design Pousada, een historisch gebouw, gerenoveerd door Portugese toparchitecten in een uiterst moderne, minimale stijl. De Pousada’s de Portugal proberen de laatste jaren een nieuw, jong publiek te bereiken en combineren een historisch gebouw zoals deze burcht uit de 14 e eeuw, met moderne architectuur en design meubels.
	De meeste kamers zijn ondergebracht in twee nieuwe strakgestuukte en wit geverfde vleugels die aan het oorspronkelijke kasteel zijn gebouwd. De faciliteiten, zoals het restaurant, bevinden zich in het kasteel. In de middeleeuwse kasteeltoren van Flor da Rosa zijn drie kamers ingericht.
De combinatie van de oude muren, de erkers en de enorme open haard met het design meubilair is wonderschoon. In de voormalige kerk, die we betreden via de tuin waar een Maltezer kruis – het symbool van de ridder-monniken die de burcht bouwden- is aangelegd en we over de marmeren grafsteen stappen van een 14 e eeuwse koning, wil Lameiras een concertzaal bouwen en een restaurant. ‘We hebben zo veel plannen,’ vertelt hij enthousiast. ‘En eindelijk kunnen we ze uitvoeren.’
De eerste Pousada werd geopend door de Portugese overheid in 1942. In het begin van deze eeuw werd de keten van inmiddels meer dan 40 Pousada’s onder druk van de Europese Unie zoals zo veel staatsbedrijven, geprivatiseerd. De gebouwen bleven voor 51% eigendom van de staat, de rest van de aandelen en het management van de Pousada’s kwam in handen van de Pestana hotelgroep, de grootste Portugese hotelketen.

‘Wij hebben de parel in de kroon gekocht,’ vertelt Lars Bo Hansen, de manager van de Pestana groep. ‘Je kunt palmbomen planten in de tuin van je hotel, je kunt een zwembad aanleggen en een fitnesscentrum, maar niets weegt op tegen de glorie en pracht van een Pousada-hotel dat gecreëerd is een middeleeuws kasteel, een eeuwenoude abdij of een klooster dat honderden jaren geschiedenis vertegenwoordigt.’
	We zitten in de Louis XV Zaal van het Pestana Palace in Lissabon, dat geldt als één van de mooiste hotels ter wereld. Het Pestana werd gebouwd in de villa van de Markies van Valle Flor, een eenvoudige boerenzoon die in het begin van de vorige eeuw een fortuin vergaarde met de handel in cacao in de Portugese kolonie Sao Tomé en door de Portugese kroon in de adelstand werd verheven.
Na de dood van de Markies vochten zijn kinderen om de erfenis. De villa werd verwaarloosd. Eind vorige eeuw kocht de Pestana groep het gebouw en het is nu in zijn volle glorie gerestaureerd. ‘Het was een ruïne. Nu logeert Madonna hier, en Tony Blair. De komende jaren zullen we ook de Pousada’s restaureren en moderniseren,’ belooft Bo Hansen. ‘De uitdaging is om onze culturele erfenis te beschermen en te delen met onze gasten én toch winst te maken. Zonder onze traditie van gastvrijheid te verliezen.’

De bekendste en volgens velen ook de mooiste Pousada ligt in Obidos, een uur rijden ten noorden van Lissabon. In een 13 e eeuws kasteel zijn negen kamers gebouwd. ‘Het kasteel was totaal vervallen, net als het dorp dat binnen de kasteelmuren ligt,’ vertelt de manager Conceiçao Costa e Sousa als ze ons rondleidt over de kantelen. In 1950 werd Obidos door de staat gerestaureerd en het dorp werd opnieuw opgebouwd. Het stadje is nu een van de belangrijkste toeristische attracties in Portugal. Het hotel is altijd volgeboekt. Binnenkort wordt het uitgebreid tot twintig kamers.
	Conceiçao Costa e Sousa is gelukkig met de privatisering. De Portugese bureaucratie was verstikkend. ‘Vriendjespolitiek en corruptie waren de norm,’ vertelt ze als ze thee schenkt in de lounge waar een authentiek middeleeuws harnas in een nis de wacht houdt over de gasten . ‘Vroeger, als ik het menu wilde veranderen, moest ik toestemming vragen aan zes of zeven verschillende ministeries. Tientallen ambtenaren moesten hun handtekening zetten. Daar deden ze dan maanden over. Onder het nieuwe, geprivatiseerde management heb ik nog maar één handtekening nodig. Nu kan ik mijn eigen gang gaan. Maar het blijft een kleinschalig hotel,’ belooft ze. ‘Dat is het kenmerk van de Pousada’s. Ze hebben nooit meer dan 50 kamers.’
De Pestana groep heeft zich verplicht om de keten van Pousada’s in stand te houden. Onder de staat leden de meeste Pousada’s verlies. ‘Dit jaar maken we meer dan 5 miljoen euro winst,’ stelt Bo Hansen tevreden vast. ‘We hebben 8 miljoen geïnvesteerd in achterstallig onderhoud.’ Vol trots toont hij de gerestaureerde salons van het Pestana Palace met de prachtige plafondschilderingen van Carlos Reis en de glas-in-loodramen van Claudio Martins. ‘Niemand twijfelt meer aan het succes van de privatisering. De staat functioneerde niet altijd naar wens. Op het hoofdkwartier van de Pousada’s werkten meer dan 100 mensen. Nu, na de privatisering, worden de Pousada’s zakelijk geleid en is de staf ingekrompen tot de helft. Politiek speelt geen rol meer, de beslissingen zijn zakelijk. Wij zijn, anders dan de staat, slagvaardig.’
De eigenaar van de Pestana-keten, Diomisio Pestana, verdiende zijn fortuin op Madeira en hij bouwde het familiehotel binnen 25 jaar uit tot de grootste hotelketen van Portugal. Time-sharing was de economische basis voor het succes, eerst op Madeira en later in de Algarve. De Pestana familie komt uit de voormalige Portugese kolonie Mozambique. In 1974, na de onafhankelijkheid, werd hun bezit in de Afrikaanse kolonie genationaliseerd. Op Madeira begon de familie opnieuw en nu beheert Diomisio Pestana de grootste hotelketen van Portugal en hij heeft de ambitie om terug te keren naar de Portugese koloniën. Er zijn plannen om Pousada’s te openen in Brazilië, Mozambique, Angola, Macau, India. ‘De Portugezen zaten overal en in al die landen willen we historische gebouwen restaureren en ombouwen tot Pousada’s,’ vertelt Bo Hansen.
‘Economisch gaat het vaak slecht in die landen. Maar het toeristische potentieel is enorm.Wij kunnen ze helpen zich te ontwikkelen. We investeren. We trainen de lokale staf. We leren ze om binnen een grote internationale onderneming te werken.’ De eerste Pousada is onlangs geopend in São Salvador da Bahia, in Brazilië, in het oude klooster waar de Nederlanders zich in de 17 e eeuw overgaven aan de Portugezen. ‘Je kunt daar slapen,’ belooft hij, ‘te midden van authentieke, oude Hollandse meesters.’

Van schuldgevoelens over het koloniale verleden lijkt de Pousada groep geen last te hebben. ‘Wij hebben een andere relatie met onze voormalige koloniën dan de meeste landen,’ beweert João Carlos Portugal. Hij is manager van de Pousada do Infante in Sagres, gelegen op het uiterste zuidpuntje van Europa, ‘finis terrae’, het einde van de wereld zoals het in de middeleeuwen werd genoemd toen de aarde nog plat was en de zeeën bevolkt werden door draken en andere monsters.
	Op deze landtong startte prins Dom Henrique (Hendrik de Zeevaarder) volgens de overleveringen in het begin van de 15 e eeuw de Europese ontdekkingsreizen en op deze historische plek is ter ere van de prins – do Infante - een Pousada ngebouwd: een modern gebouw op een historische plek.
‘Wij mengden ons met de lokale bevolking,’ vertelt João Portugal in de lounge waar enorme, kostbare, handgeweven tapijten uit Arraiolos waarop de Portugese ontdekkingsreizen worden uitgebeeld, de muren sieren . Een beeld van Dom Henrique prijkt op de schoorsteenmantel. De schemerlampen zijn versierd met het Maltezer Kruis: het symbool van de kruisridders én van de ontdekkingsreizigers die in hun voetspoor traden.

‘Wij trouwden. We kregen kinderen. Daarin verschillen we van andere koloniale volkeren. We hebben gemengd bloed. Daar zijn we trots op. We hebben een gedeelde geschiedenis. En ook daar zijn we trots op. Voor ons is het, anders dan voor u, geen vreemd idee om terug te keren naar onze koloniën en de oude, monumentale Portugese gebouwen te restaureren. Wij zien dat zelfs als onze taak. Ten slotte,’ zegt hij bescheiden, ‘hebben wij de wereld ontdekt. Wij waren ooit een wereldrijk. En dat willen we graag tonen aan onze bezoekers.’
Boekingen: Overnachtingen kunnen rechtstreeks geboekt worden bij: www.pousadas.pt en www.pestana.com De Pousada’s bieden, met name in het laagseizoen talloze speciale arrangementen met grote kortingen. Portugees Verkeersbureau in Den Haag: 0900 2658999 www.visitportugal.com Reisbureau gespecialiseerd in Portugal en de Pousada’s: Girassol in Amsterdam * * *